Otyłość i cukrzyca ciążowa

Nieprawidłowa dieta w ciąży prowadzi do szeregu zaburzeń. Bardzo często obserwuje się niestety nadmiar kalorii i cukru w diecie ciężarnych, co prowadzi do rozwoju otyłości i cukrzycy ciężarnych.

Jak otyłość wpływa na ciążę?

Jest to temat często bagatelizowany czy ignorowany, a jednak istotny zdrowotnie. Nadwaga w ciąży może prowadzić do szeregu powikłań związanych z przebiegiem samej ciąży jak i utrudnionym porodem. Nie chcę generalnie Pań straszyć wymieniając wszystkie kliniczne ryzyka. Uwierzcie mi, że nie powinnyście za bardzo tyć w ciąży i dla dobra swojego, dla dobra dziecka i dla przyszłości – po porodzie jest mniej czasu i możliwości na zadbanie o siebie i powrót do formy.

Otyłość w ciąży może wynikać z dwóch sytuacji. Po pierwsze nadwagi lub otyłości w chwili zajścia w ciążę, po drugie z nieprawidłowej diety już w czasie ciąży. Gdy kobieta zaszła w ciążę w nadwyżką kilogramów nie powinna się odchudzać w tym momencie, ale zadbać o niezwiększanie tej nadwagi. Stąd inne normy przyrostu masy ciała w ciąży dla kobiet z wyższą masą ciała. W przypadku nadwagi to 7-11,5kg, u otyłych pań wzrost masy ciała w ciąży powinien wynosić 5-9 kg.

Warto podkreślić, że przyszła mama nie potrzebuje wcale znacznie więcej kalorii w okresie ciąży. Jest to zmiana o ok. 300 kcal w II trymestrze i niecałe 500 kcal dziennie w III trymestrze.

ZWIĘKSZYĆ NALEŻY SPOŻYCIE WITAMIN I MINERAŁÓW, dlatego najlepiej jeść dużo warzyw, które mają mało kalorii a dużo tych odżywczych składników.

Pomocne jest również planowanie posiłków, aby co 2,5-3 godziny jeść niezbyt dużo, ale wartościowo. Głód jest najgorszym doradcą i gdy macie zachciankę na coś niezdrowego, to …. Nie słuchajcie jej. To, że mam ochotę na czekoladę, nie znaczy że muszę zjeść dwie tabliczki na raz. Może celebrowanie jednej albo dwóch kostek da nam podobną satysfakcję – a resztę zjadamy z łakomstwa?

Co to jest cukrzyca ciążowa i jakie są czynniki ryzyka?

Ponad 15% ciężarnych ma zdiagnozowaną cukrzycę. Poza kilkoma czynnikami nie do końca zależnymi, takimi jak:

• problemy z gospodarką hormonalną
• ciąża po 35 roku życia,
• w wywiadzie porody dzieci z dużą masą urodzeniową (> 4 kg),
• nadciśnienie tętnicze,
• wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2,
• cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach
• zespół jajników policystycznych

Na część przyczyn mamy jednak wpływ. Co może wpłynąć na pojawienie się cukrzycy ciążowej?:

• dieta zawierająca dużą ilość cukrów prostych, a więc słodyczy i dużych ilości owoców;
• nieregularne spożywanie posiłków;
• mała aktywność fizyczna (każdy ruch przyspiesza spalanie cukru w komórkach, a więc zmniejsza jego stężenie we krwi);

Jak powinna wyglądać  dieta ciężarnej z cukrzycą?

Podstawą codziennego żywienia powinny być węglowodany złożone, pochodzące z razowego pieczywa, kasz, pełnoziarnistego makarony czy brązowego ryżu. Gdy produkujemy białą mąkę czy biały ryż oczyszczamy ziarno, pozbawiając go błonnika oraz wielu cennych składników odżywczych (witamin z gr. B, magnezu, żelaza). Gdy zjemy pełnoziarnisty produkt, jego strawienie zajmuje sporo czasu. I to bardzo dobrze! Proces trawienia rozpoczyna się już w jamie ustnej, gdy gryziemy i mieszamy ze śliną, następnie jedzenie dalej trawione jest w dwunastnicy. Potem stopniowo pojedyncze cząsteczki glukozy trafiają do naszej krwi i stamtąd rozprowadzane są po całym organizmie. Jeżeli zjemy coś słodkiego, co będzie opierać się na węglowodanach prostych to po pierwsze trawienie przebiegnie ekspresowo – bo w zasadzie mamy gotowy już produkt końcowy, w związku z czym nasze naczynia krwionośne będą wchłaniały te węglowodany w bardzo szybkim tempie, co spowoduje z kolei obciążenie trzustki. Dlaczego? Gdy poziom cukru we krwi gwałtownie wzrasta (mamy wysoki poziom glukozy) orgazm musi reagować, bo jest to niedobry stan, powodujący wiele szkód. Uszkodzeniu ulegają drobne naczynia krwionośne (m.in. w nerkach, oczach, mózgu i stopach). Dlatego trzustka dostaje sygnał: produkuj szybko dużo insuliny. To hormon, który „upycha” cukier w komórkach organizmu – wysyła go do mózgu, mięśni, wątroby – gdzie niewielka jego część zostaje, a pozostałość zamieniana jest w kwasy tłuszczowe, których z kolei szukać możemy na udach, biodrach, brzuchu, pośladkach itd… Wtedy poziom glukozy spada gwałtownie, nam robi się słabo, jesteśmy głodne, chcemy zjeść coś … słodkiego i zabawa zaczyna się od nowa. Ale biedna trzustka cierpi. Jest przemęczona, nie produkuje tyle insuliny ile potrzeba i … dochodzi do wystąpienia choroby znanej powszechnie jako cukrzyca. Może być też tak, że komórki organizmu na wezwanie cukrzycy do wpuszczenia glukozy odpowiadają „to znowu ty?! Daj nam spokój!” i wtedy poziom glukozy we krwi jest wysoki, ale poziom insuliny też i taki stan nazywamy insulinoopornością. Ponieważ gdy jesteśmy w ciąży nasz organizm jest przeciążony – w tym również trzustka, która musi pracować intensywniej niż dotąd, a na skutek specyficznej gospodarki hormonalnej w trakcie ciąży, mamy wyższy poziom glukozy we krwi, a komórki w ciele z kolei mniej chętnie przyjmują ją do środka – zachodzi zjawisko tzw. insulinooporności. Łatwo więc o przeciążenie trzustki i wystąpienie tzw. cukrzycy ciężarnych.

A więc…. Próbując uniknąć cukru musimy być czujne na to co jest w składzie, bo można się natknąć nieświadomie na fruktozę, glukozę, oligosacharydy, syrop glukozowy albo fruktozowy, cukier gronowy, słód, maldozę, dekstrozę, galaktozę i laktozę.

Cukier to oczywiście przysłowiowe puste kalorie – dostarczają nam kalorii, ale niewiele, poza tym. Ale w ciąży jest on szczególnie niewskazany, ponieważ przyczynia się do wystąpienia cukrzycy ciążowej – która z kolei zwiększa ryzyko cukrzycy w przyszłości. Duża ilość cukru wpływa również na zmianę flory bakteryjnej i zwiększone ryzyko stanów zapalnych pochwy. Z kolei zastępowanie cukru słodzikami też nie jest najlepsze, bo nikt nie zbadał na przykład wpływu aspartamu na zdrowie nienarodzonego dziecka.

Aktywność fizyczna:

Mimo iż dla niektórych pań może być ona trudna, pamiętajcie, że ruch jest ważny. Ze względu na wasze zdrowie, na poziom cukru, jak również na rozwój dziecka. W miarę możliwości dobierajcie aktywności dla siebie, konsultując je z lekarzem prowadzącym.

Jakie są konsekwencje nieleczenia cukrzycy ciążowej?

Pamiętaj, bagatelizując cukrzycę ciążową narażasz siebie i dziecko. Siebie, bo z dużym prawdopodobieństwem czeka Cię w przyszłości ukrzyca typu 2.  Organizm dziecka w czasie rozwoju płodowego  w odpowiedzi na nadmiar glukozy musi produkować więcej insuliny. Insulina zamienia nadmiarowy cukier w tkankę tłuszczową, która gromadzi się w ciele dziecka. Prowadzi to do makrosomia inaczej nazywaną hipertrofią wewnątrzmaciczną. Najogólniej rzecz ujmując, oznacza on, że masa dziecka przekracza normę dla danego wieku płodowego. To najczęstsze powikłanie. Ale może zdarzć się również hipotrofia, czyli zbyt mała masa dziecka względem wieku ciąży. Wiele badań naukowych skazuje również ze nie tylko masa dziecka jest komplikacją cukrzycy ciążowej. Może to również wpływać na powstawanie wad rozwojowych. Niekontrolowana cukrzyca ciążowa może również mieć wpływ na poronienie.

autor: Katarzyna Kach Błażejewska dietetyk kliniczny i psychodietetyk, oraz praktyk karmiący swoją rodzinę pisze dla nas o otyłości i cukrzycy ciążowej;